شاخص‌های کیفیت زندگی شهری

جدول شاخص‌ها و زیرشاخص‌های کیفیت زندگی شهری

شاخص‌های کیفیت زندگی، هر یک به تنهایی چنان در بهبود زندگی شهری تأثیر گذارند که افزایش هر کدام به‌تنهایی نیز گاهی در جهت توسعه شهری و ایجاد شهرهایی پایدار خواهد بود. کیفیت زندگی شهری در حالی که مفهومی چند بعدی و بین رشته‌ای است، به‌طور همزمان دارای ابعاد عینی و ذهنی نیز است. بنابراین برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران شهری باید علاوه‌بر توجه به شاخص‌های کمی، به معیارهایی که معطوف به آسایش، نشاط، حس مثبت و رضایتمندی شهروندان در برآورده شدن نیازهای مادی و روانی آن‌ها است، نیز توجه کافی داشته باشند.

شاخص های کیفیت زندگی شهری

جدول شاخص‌ها و زیرشاخص‌های کیفیت زندگی شهری

شاخص‌های کیفیت زندگی، هر یک به تنهایی چنان در بهبود زندگی شهری تأثیر گذارند که افزایش هر کدام به‌تنهایی نیز گاهی در جهت توسعه شهری و ایجاد شهرهایی پایدار خواهد بود. کیفیت زندگی شهری در حالی که مفهومی چند بعدی و بین رشته‌ای است، به‌طور همزمان دارای ابعاد عینی و ذهنی نیز است. بنابراین برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران شهری باید علاوه‌بر توجه به شاخص‌های کمی، به معیارهایی که معطوف به آسایش، نشاط، حس مثبت و رضایتمندی شهروندان در برآورده شدن نیازهای مادی و روانی آن‌ها است، نیز توجه کافی داشته باشند.

تعاریف، رویکردها و شاخص‌ها از منظر نظری با توجه به تعاریف مختلف و نیز شاخص‌های سنجش، این مؤلفه از دیدگاه نظریه‌پردازان جهانی و محققان ایرانی که به تحقیق و نظریه پردازی در این باره پرداخته‌اند در این مطلب مورد توجه قرار می‌گیرد. تلاش شده است بر این اساس شاخص‌بندی سازمان‌ها و مراکز تحقیقاتی جهانی، شاخص‌ها و زیرشاخص‌های کیفیت زندگی شهری بررسی گردد. در پایان تمامی شاخص‌ها و زیرشاخص‌های کیفیت زندگی در یک جدول ارائه می‌گردد.

آنچه در این مقاله خواهید خواند:

  • تعریف کیفیت زندگی شهری
  • مفاهیم و شاخص‌های کیفیت زندگی از منظر اندیشمندان بین‌المللی
  • مفاهیم و شاخص های کیفیت زندگی شهری از دیدگاه محققان ایرانی
  • جدول شاخص‌ها و زیرشاخص‌های کیفیت زندگی شهری
  • جدول نحوه ارزیابی سیستم‌های ساختمانی

تعریف کیفیت زندگی شهری:

از لحاظ لغوی، کیفیت در مقابل کمیت مطرح می‌گردد. کمیت به‌طور مستقیم قابل اندازه‌گیری است ولی کیفیت از یک منظر چگونگی یک پدیده است که تأثیر عاطفی و عقلانی خاصی بر انسان می‌گذارد و خاصیت‌ها و ویژگی‌های اصلی یک پدیده را از منظر احساسی که باعث براگیختن انسان می‌شود را بیان می‌کند. از منظر این دیدگاه، کیفیت دارای سه بعد ظاهری، عملکردی و زیباشناختی است.  می‌توان کیفیت زندگی شهری را اساساً درک و رضایت ساکنان از کالاها و خدمات شهری ارائه شده و زیرساخت‌های موجود شهری دانست .از دیدگاه رویکردهای جدید جامعه شناسی شهری، کیفیت زندگی در رابطه نزدیک با ویژگی‌های شهر پایدار قرار دارد. از این منظر باید به موازات توجه به مسائل زیست‌محیطی، به مسائل اجتماعی و انسانی نیز توجه کافی داشت.کیفیت زندگی شهری، معمولاً هم با شاخص‌های ذهنی و با استفاده از پیمایش‌هایی برای جمع‌آوری ادراکات ذهنی و میزان رضایت شهروندان از زندگی شهری و هم با شاخص‌های عینی و با استفاده از داده‌های ثانویه و وزن‌دهی به هر شاخص در محیط شهری ارزیابی می‌شود.اگر چه شاخص‌های عینی و ذهنی کیفیت زندگی شهری به ندرت به هم مرتبط و وابسته‌اند، اما شناخت واقعی کیفیت زندگی شهری با ترکیبی از این شاخص‌ها امکان‌پذیر است.

مفاهیم و شاخص‌های کیفیت زندگی از منظر اندیشمندان بین‌المللی :

دیوید فیلیپس (6-2 )
فیلیپس کیفیت زندگی را در 3 مورد وجه فردی بررسی می‌کند .
1. در بعد عینی، تأمین نیازهای اساسی و برخورداری از منابع مادی.
2. در بعد ذهنی، به داشتن استقلال عمل در افزایش رفاه ذهنی مانند لذت‌جویی، هدف‌داری و رشد مشخص و موارد دیگر.
3. در بعد جمعی، تأکید بر ثبات و پایداری محیط فیزیکی و اجتماعی، منابع اجتماعی درون گروه‌ها همچون نظام اجتماعی و انسجام مدنی، یک‌پارچگی، روابط شبکه‌ای گسترده، اعتماد، انصاف، عدالت اجتماعی و …. .

• شالوک (2004)
شالوک با بررسی R مطالعه صورت گرفته درباره کیفیت زندگی، هشت شاخص را استخراج می‌کند.
1. روابط بین شخص
2. پذیرش و ادخال اجتماعی
3. رشد فردی
4. احساس بهزیستی فیزیکی
5. حق تعیین سرنوشت خود
6. احساس بهزیستی مادی
7. احساس بهزیستی احساسی
8. حقوق

اندروز و ویتنی (1976)
این محققان، سطح رضایت از زندگی خانوادگی، شغل و درآمد را در کنار احساس کارآمدی شخصی، رضایت از عملکرد دولت و رضایت از خدمات موجود از جمله عوامل مؤثر در رضایت زندگی و در نتیجه کیفیت آن قلمداد می‌کنند. آن‌ها به شش متغیر تآکید می‌کنند:
1- درآمد، ثروت و شغل
2- محیط زیست
3- سلامتی (روحی و جسمی)
4- آموزش
5- بی‌سازمانی اجتماعی (جنایت، الکلیسم، اعتیاد و مانند آن)
6- از خود‌ بیگانگی و مشارکت سیاسی

مفاهیم و شاخص های کیفیت زندگی شهری از دیدگاه محققان ایرانی :

غلامرضا غفار (1387)
مدل غفاری در بررسی کیفیت زندگی در شهر گنبد کاووس دارای عناصر زیبای زیر است:
1. وضعیت سلامت و تغذیه
2. کیفیت مادی
3. کیفیت محیطی
4. کیفیت دسته‌ای به خدمات
5. وضعیت فرهنگی
6. کیفیت فرهنگی
7. بهزیستی روانی
با توجه به موارد بالا، می‌توان به شاخص‌های سه‌گانه اشاره کرد:
1. امنیت اقتصادی–اجتماعی: اشتغال، مسکن، آموزش، امنیت، درآمد، امنیت غذایی، بیمه و …
2. همبستگی اجتماعی: برابری فرصت‌ها، کاهش نابرابری، برابری جنسیتی، مشارکت، توانمندی و …
3. تداوم‌پذیری: فقط محیط‌زیست، کاهش آلودگی هوا و آلودگی صوتی

با توجه به موارد بالا، می‌توان به شاخص‌های سه‌گانه اشاره کرد:

  1. امنیت اقتصادی–اجتماعی: اشتغال، مسکن، آموزش، امنیت، درآمد، امنیت غذایی، بیمه و …
  2. همبستگی اجتماعی: برابری فرصت‌ها، کاهش نابرابری، برابری جنسیتی، مشارکت، توانمندی و …
  3. تداوم‌پذیری: فقط محیط‌زیست، کاهش آلودگی هوا و آلودگی صوتی

• افشین کوکبی (1386)
کوکبی در مقاله خود، برنامه‌ریزی کیفیت شهری در مراکز شهری، تعاریف و شاخص‌ها، چهار شاخص برای سنجش کیفیت زندگی شهری پیشنهاد می‌دهد.
1. اجتماعی و زیباشناختی: امنیت اجتماعی یا عمومی ، فضاهای گذران فراغت، فضاهای باز و بسته و …
2. اقتصادی: تأمین منابع اولیه، قدرت خرید، ارزش زمین، رضایت شغلی و …..
3. ارتباطی و حمل‌و‌نقل: وسایل ارتباطی، حمل‌و نقل عمومی، جریان ترافیک و …
4. کالبدی : فضاهای قابل سکونت، تسهیلات عمده مسکن، بانک مسکن و ….

ربانی خوراسگانی (1386)
وی در مقاله “مدل پیشنهادی برای سنجش کیفیت زندگی. مطالعه موردی: اصفهان” ضمن طبقه بندی انواع تعاریف، به طبقه‌بندی شاخص‌های کیفیت زندگی در چهار دسته کلی می‌پردازد.
1. احساس بهزیستی، شخصی، خانوادگی، رشد فردی، شغلی
2. احساس رضایت از زندگی در اجتماع
3. استانداردهای شهروندی : تعهدات شهروندی، همبستگی و مشارکت اجتماعی ، برخورداری از حمایت اجتماعی، حقوق فردی
4. منزلت نقشی: فردی- اجتماعی- خانوادگی
در ادامه جدولی ارائه می‌شود که هر کدام یکی از شاخص‌های مؤلفه کیفیت زندگی شهری را تشکیل می‌دهد. در این جدول زیر شاخص‌های هر شاخص نیز نشان داده شده که می‌توانند برای سنجش آن سازه‌ها مورد استفاده قرار گیرند. در این طبقه بندی، شاخص‌های اصلی نشان‌دهنده مؤلفه کیفیت زندگی به 19 شاخص تقسیم شده‌اند که هر کدام در بردارنده زیرشاخص متفاوت و مخصوص خود هستند.

جدول شاخض ها . کیفیت زندگی شهری

مشخص است که سطوح کمی و کیفی کیفیت زندگی شهری در پیوند با یکدیگر و نوعی رابطه دو سویه و چند سویه قرارداد که تغییرات در هر شاخص، موجب تغییرات آشکار در دیگر شاخص‌ها می‌شود. در پایان زیر شاخص‌های مطرح شده برای چند شاخص که رابطه نزدیک‌تری با فعالیت‌های معماری و شهرسازی معمول دارد، به تفکیک نشان بیان خواهد شد.

 

جدول نحوه ارزیابی سیستم‌های ساختمانی

در این مطلب خدمت ارزیابی شامل عناوین معیارها و پاسخ گزینه‌هایی که برای شیوه ساخت متعارف و برای ساختمان‌های تا شش طبقه تنظیم شده است، ارائه می‌گردد.

برای روشن شدن نحوه کار با این فهرست توضیحات زیر مفید می‌باشد:

  • گزینه‌های هر خانه به‌صورت چهار ستون مشخص در برابر هر معیار درج شده که از شیوه‌های ساده برای تعیین امتیاز آن‌ها که از 1 تا 4 است، استفاده شده است. در واقع امتیاز 1 حداقل قابل قبول در برابر معیار مورد نظر و امتیاز 4، حداکثر امکان پاسخگوئی به آن است.
  • ارزشگذاری معیارها با تکیه به سه محور موثر در این گونه پروژه‌ها، یعنی زمان، هزینه و سهولت اجرا تنظیم گردیده است. جذب ارزش معیارها (K) نیز با مقدار محورهایی که هر معیار در شرایط مورد نظر آن‌ها مؤثر است، ارتباط مستقیم دارد .
  • با توجه به وجود52 معیار (در چهار دسته مختلف) و ضرایب تعیین شده، حداقل امتیاز ممکن 100 و حداکثر امتیاز 400 خواهد بود. این بدان معنا است که در مقایسه دو یا هر چند آیتم مورد نظر، آیتم برنده و توجیهی، آنست که امتیاز بالاتری نسبت به دیگر موارد انتخابی داشته باشد.

شیوه امتیازدهی و ارزش‌گذاری ارائه شده، طی فعالیت کارشناسی شکل گرفته و حاصل تجربیات طولانی در این زمینه است. بدیهی است با استقرار مدیریت متمرکز در سطح کشور و تعریف گردش کار معین، می‌توان شیوه‌های متنوعی را بسته به شرایط معرفی و اعمال نمود.

مطالب مرتبط

پاسخ

});